Ciguatera

Ciguatera is een ziektebeeld dat kan ontstaan door het consumeren van vis die die de natuurlijke neurotoxines ciguatoxine (CTX), maitotoxine (MTX) of scaritoxine (CTX4A) bevat. Deze gifstoffen worden niet door de vissen zelf aangemaakt, maar door zogenaamde eencellige dinoflagellaten die zich aan dode algen hechten die op koraal hebben gegroeid. Het gaat vooral om diverse soorten van het geslacht Gambierdicus, al is Gambierdiscus toxicus de meest genoemde dader.

Wanneer vissen deze algen opeten, wordt de gifstof opgeslagen in het lichaam van de vissen. Eten grotere roofvissen die besmette vissen op, dan ontstaan steeds grotere concentraties. Vooral toppredatoren als barracuda en makreel hebben soms grote concentraties ciguatoxine in hun lichaam opgebouwd.

Zowel ciguatoxine, maitotoxine als scaritoxine is hittebestendig (koken, bakken of invriezen verwijdert het gif niet) en is onzichtbaar en geurloos (je kunt de giftige vis niet onderscheiden van gezonde vis).

Ciguatera veroorzaakt wereldwijd de meest voorkomende niet-bacteriële zeevoedselvergiftiging met jaarlijks zo'n 10,000 tot 50,000 gerapporteerde gevallen[1].

Symptomen
De symptomen van ciguatera kunnen vrij snel ontstaan en pakken verschillende delen van het menselijk lichaam aan: - Neurologisch: Tintelingen in mond, handen en voeten, omgekeerde temperatuurgevoeligheid (koud voelt warm, warm voelt koud), spierpijn, verwarring. - Gastro-intestinaal: Misselijkheid, braken, diarree, buikpijn. - Cardiovasculair: Lage bloeddruk (bradycardie). - Langdurig: Symptomen kunnen maanden tot jaren aanhouden, soms met terugkerende neurologische klachten. Bij een minderheid van de patiënten kunnen chronische klachten aanhouden. - Soms is zelfs een fatale uitkomst niet te vermijden.

Behandeling
Er bestaat geen specifieke behandeling en het enige wat gedaan kan worden bij een geval van ciguatera is het behandelen van de afzonderlijke symptomen. Voor sommige symptomen bestaat zelfs geen behandeling.

Preventie
Preventie is de enige manier om te voorkomen dat je te maken krijgt met ciguatera. Vermijd het eten van grote roofvissen, die mogelijk afkomstig zijn uit risicogebieden (tropische of subtropische koraalriffen).

Ben je op vakantie naar een (sub)tropische bestemming, kijk dan scherp naar potentiële symptomen en signalen van deze vergiftiging bij lokale bewoners. Ciguateravergiftiging werd incidenteel in Nederland gerapporteerd[2].

[1] Perkins et al: Ciguatera poisoning: A review of the ecology and detection methods for Gambierdiscus and Fukuyoa species in Harmful Algae - 2024
[2] De Fouw et al: Ciguatera fish poisoning: a review - RIVM report - 2001. Zie hier.