Piranha

Gelukkig, zo zult u gedacht hebben, komt de gevreesde piranha hier in Nederland niet voor. De piranha – we zullen het hier slechts hebben over de rode piranha (Pygocentrus nattereri) – bewoont als aparte soort een aantal Zuid-Amerikaanse rivieren, zoals de Braziliaanse Amazone en de Surinaamse Essequibo. Ze hebben een behoorlijke reputatie opgebouwd en hieronder zullen we zien of die terecht is verdiend.

Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Pygocentrus, is een combinatiewoord afkomstig uit het Grieks pyge is ‘romp’ of ‘lichaam’ en kentron is ‘een punt’ of ‘steek’. Het tweede deel, nattereri eert de Oostenrijkse naturalist Johann Natterer (1787-1843), die 18 jaar van zijn leven doorbracht in de Zuid-Amerikaanse oerwouden om daar nieuwe diersoorten te ontdekken. Dat is hem zeker gelukt, maar hij heeft nooit het verslag van zijn reizen gepubliceerd en een brand vernietigde ook nog eens zijn aantekeningen. Zijn meegenomen dode dieren bestaan daardoor in een soort wetenschappelijk niemandsland: ze zijn er, maar niemand weet waar ze zijn ontdekt.

Het woord piranha of piraña zelf is afkomstig uit het Portugees dat het weer geleend heeft van het Indiaanse woord pira’ya dat heel toepasselijk ‘schaar’ betekent

In Nederland wordt deze soort piranha de rode pirana genoemd, terwijl hij in Engelstalige landen veel beter wordt beschreven als red-bellied (rood-buikige) piranha. Het dieet van de rode piranha bestaat voornamelijk uit vissen, insecten en wormen, maar een grotere prooi staat ook wel op het menu. Het zijn dus opportunistische alleseters. Hun prooi wordt gelocaliseerd door gebruik te maken van een unieke serie sensoren die aan beide kanten van het lijf zitten. Dat helpt hen ook een (tegen)spartelende prooi te vinden in het soms troebele water.

De piranha’s jagen als een soort mini-waterwolven in scholen. En grotere scholen kunnen zich soms onverwacht op grote beesten, zoals anaconda’s, kaaimannen en mensen storten. Die prooi wordt dan binnen een paar minuten tot op het bot leeggevreten met schermesscherpe driehoekige tanden. Het lijkt dan wel of het bloedrode water kookt. Piranha´s worden trouwens ook niet geboren met een ongevaarlijk melkgebitje; hun tanden zijn klaar voor het grotere werk op het moment dat ze uit het ei gekomen zijn.

En geloof het of niet, maar er zijn mensen die piranha’s in hun aquarium houden. Al is de aaibaarheidsfactor van dergelijke vissen natuurlijk niet erg hoog. Men moet ook goed op zijn vingers letten als het aquarium wordt schoongemaakt want ook dan zijn de rode piranha’s niet te vertrouwen. Soms worden ze in het koude Nederlandse buitenwater losgelaten. Daar blijken ze goed te kunnen overleven!

[Update 18aug04] Groningse visser slaat roofvis aan de haak
[Update 20aug09] Visser vangt piranha in Franse rivier.

[Fred de Vries]